Horus zabijający Setha
O przedstawieniach konia w dziejach sztuki – część piąta. Zapraszamy do lektury kolejnego odcinka opowiadań autorstwa artystki rzeźbiarki i ikonopisarki EWY JAWORSKIEJ.
(Poprzednie odcinki: https://hejnakon.pl/?p=31720 https://hejnakon.pl/?p=31549 , https://hejnakon.pl/?p=31914, https://hejnakon.pl/?p=32040.)
WALCZĄCY Z BESTIAMI
Motyw konnego wojownika pokonującego bestię występuje w sztuce od czasów starożytnych. Najbardziej znanym wcieleniem jeźdźca toczącego bój z potworem jest święty Jerzy walczący ze smokiem. Legenda o nim – o kapadockim żołnierzu urodzonym około III w. n. e. ma korzenie wschodnie. Pierwsze znane jej opisy pochodzą z X w. z Kapadocji oraz Gruzji, kraju, którego nazwa pochodzi właśnie od kultu świętego Jerzego (Łaciñskie brzmienie imienia Jerzego to Georgius).
Ikonografia motywu walczących wojowników bierze swą genezę z czasów przedchrześcijańskich. Archetypem owych jeźdźców i koni – partnerów i sprzymierzeńców w walce z alegorią wszelkiego zła są starożytne wizerunki: Horusa zabijającego Setha z IV w. p. n. e. czy mitycznego Bellerofonta uśmiercającego Chimerę z 425 – 420 r. p. n. e. oraz tzw. „Trackiego jeźdźca”. Tak zatytułowano reliefowy motyw tworzony na terenie Bałkanów (m.in. w Tracji, Macedonii) między III w. p. n. e. a III w. n. e. Wywodzi się on z tradycji hellenistycznego, a następnie wczesnochrześcijańskiego motywu nagrobnego. Jeździec na koniu to myśliwy w towarzystwie psa, dzika lub lwa.
Bellerofont uśmiercający Chimerę
Relief z trackim jeźdźcem, Rumunia
Wyjątkowym przykładem jest „Tracki jeździec” z Madary zwany też „Konikiem z Madary” (Madara – Święta Góra). W 1979 roku zabytek ten wpisany został na listę światowego dziedzictwa UNESCO. To relief wykuty w skale, ukazujący naturalnej wielkości wojownika na koniu, który włócznią zabija lwa. Za nimi biegnie pies. Dzieło to, pochodzące prawdopodobnie z VIII w., stało się międzynarodowym symbolem Bułgarii, a motyw ten powtarza się często na współczesnych bułgarskich monetach.
Jeździec tracki z Madary
W czasach panowania Bizancjum – średniowiecznego cesarstwa rzymskiego ze stolicą w Konstantynopolu (395-1453) – powstało wiele wizerunków świętych i męczenników wśród nich także konnego wojownika. Wizerunki te zwane są ikonami (gr. eikon – podobieństwo, obraz). To malowidła sakralne tworzone na drewnianym podobraziu według ściśle określonych reguł formy przedstawienia jak i treści stanowiących nienaruszalny kanon obowiązujący przez wieki po dziś dzień. Na ikonach pojawia się najbardziej znany nam wojownik pokonujący wszelkie zło – święty Jerzy na wspinającym w zwycięskiej pozie wierzchowcu. W tych przedstawieniach walczy z uosobieniem szatana lub kultem pogańskim, na średniowiecznych dworach pojawia się w czasach krucjat. Czytamy o nim też w romansach i baśniach, w których uwalnia księżniczkę.
Bizantyjska ikona św. Jerzego (Kreta)
W prawosławnej tradycji rosyjskiej święty Jerzy ukazywany jest na siwym koniu, z prawego profilu, rzadziej z lewego. Ciekawostką jest, że nie wiedzieć czemu, na nielicznych ikonach dosiada karego wierzchowca.
Rosyjska ikona świętego Jerzego (Nowogród)
Rosyjska ikona świętego Jerzego (tzw. Czarny Jerzy)
Wizerunek św. Jerzego będzie z czasem pojawiać w kolejnych epokach w różnych wariantach, we wszystkich dziedzinach sztuk plastycznych: w malarstwie, rzeźbie, mozaice, rysunku, grafice. Do dziś postrzegany jest jako symbol zwycięstwa nad wszelkimi przeciwnościami.
EWA JAWORSKA (www.konisci.pl)
Źródła fotografii:
Horus zabijający Setha
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/17/Horus_horseman-E_4850-IMG_4871-gradient.jpg
Bellerofont zabijający Chimerę
https://pl.wikipedia.org/wiki/Bellerofont#/media/Plik:NAMA_Epinetron_Bell%C3%A9rophon.jpg
Jeździec tracki
https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Thracian_Horseman_Histria_Museum_mod.jpg
Jeździec z Madary
https://pl.wikipedia.org/wiki/Je%C5%BAdziec_z_Madary#/media/Plik:Madara_Rider.jpg
Bizantyjska ikona św. Jerzego
Rosyjska ikona świętego Jerzego
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b4/StGeorge-RussianMuseum.jpg
Rosyjska ikona świętego Jerzego (tzw. Czarny Jerzy)
https://pl.pinterest.com/pin/308074430746570304/
Print
Email
