O przedstawieniach konia w dziejach sztuki – zapraszamy do lektury kolejnego odcinka autorstwa artystki rzeźbiarki i ikonopisarki EWY JAWORSKIEJ. (Poprzednie odcinki: https://hejnakon.pl/?cat=336). Temat na dziś:

KONIE W MALARSTWIE I RZEŹBIE RENESANSU

Pisanello Wizja świętego Eustachego z 1438 r.

W renesansowym malarstwie zaczyna być stosowana tzw. perspektywa powietrzna. To zjawisko polegające na tym, że barwy przedmiotów, im znajdują się dalej od widza, tym mniej są intensywne, a ich kontury bardziej rozmyte. Zastosowanie tego zabiegu na płaszczyźnie pozwoliło uzyskać wrażenie głębi i przestrzeni. Modelunek światłocieniowy, tak charakterystyczny dla techniki rysunku, jest wykorzystywany także w malarstwie. Artyści nie posługują się już płaską plamą barwną, lecz tworzą całą gamę odcieni koloru, który ulega zmianom pod wpływem światła padającego na bryłę.

Przyjrzyjmy się malarskim wizerunkom koni w epoce odrodzenia.

Z lewej: Piero della Francesca Zwycięstwo Konstantyna nad Maksencjuszem 1464 r. Z prawej: Paolo Uccello Święty Jerzy i smok 1470 r.

Na fresku Piero della Francesca (ok. 1415-1492)  i olejnym obrazie Paolo Uccello, właśc. Paolo di Dono (1397-1475) obaj  artyści podejmują temat konia w walce. Oba jeszcze dość schematyczne, ale na obu dziełach artyści starają się prezentować te zwierzęta w sposób dynamiczny, w ich naturalnym ruchu, tworząc iluzję głębi i przestrzeni.

Z lewej: Andrea Mantegna Pan młody z koniem i myśliwskimi psami Camera degli Sposi 1474 r. Z prawej: Tycjan portret Karola V 1548r.

Fragment przepięknego fresku autorstwa Andrei Mantegny (ok. 1431-1506) w Pallazo Ducale w Mantui. Wśród wielu przedstawień z życia rodziny Gonzagów, ukazuje m.in. naszego bohatera – konia. Zwierzę jest tu uwiecznione w trudnym ujęciu – dużym skrócie perspektywicznym, z bardzo realistycznym oddaniem siwej maści. Świadczy to o zmyśle obserwacyjnym artysty i jego swobodzie przedstawiania tego bodaj najtrudniejszego modela, jakim jest koń.

Wyjątkowy obraz z 1548 roku pędzla Tycjana, właśc. Tiziano Vecelli lub Vecellio (ok. 1488-1490-1576) przedstawiający króla Hiszpanii Karola V (1500-1558)  to portret konny utrzymany w ciemnej gamie zieleni i fioletów. Kompozycja opiera się na kanonie rzymskiego pomnika konnego i czerpie ze średniowiecznych wzorców idealnego rycerza. Koń ukazany jest w pełnym ekspresji ruchu i realistycznie.

Ciekawostką jest fresk Paola Uccella. To taka zabawa z widzem. Malowidło przedstawia… rzeźbę. Jest namalowane tak realistycznie, że odnosimy wrażenie, iż stoimy właśnie przed pomnikiem konnym, a nie obrazem. Wrażenie to, oprócz gamy barwnej doskonale imitującej kamień, potęguje ujęcie perspektywiczne, jakbyśmy spoglądali na pomnik od dołu.

Paolo Uccello Pomnik konny sir Johna Hawkwood 1436r.

A jak wyglądają rzeźbione konie renesansu?

Są one wierzchowcami władców. Stoją dumnie w postaci pomników, odzwierciedlają antyczne wzorce. Typowym przykładem, w którym odbija się echo starożytnych inspiracji, jest pomnik konny z roku 1453 autorstwa Donatella właśc. Donato di Niccolò di Betto Bardi (ur. ok. 1386-1466), przedstawiający znanego dowódcę i mecenasa sztuki Gattamelaty właśc. Erasmo da Narni, (ur. ok. 1370 -1443 r.). Widać w nim silne nawiązanie do rzymskiego portretu konnego cesarza Marka Aureliusza (121-180)  czy Koni świętego Marka (zm. ok. 68 r.) na fasadzie kaplicy pod jego wezwaniem w Wenecji. Pomnik autorstwa Donatella wzmocnił te wzorce przedstawienia dla przyszłych konnych pomników.

Donatello Pomnik konny Gattamelaty z 1453 r.

Leonardo da Vinci, projekt pomnika konnego 1519 r.

Z tych sztywnych kanonów przedstawień wyłamuje się oczywiście mistrz epoki Leonardo da Vinci właśc. Leonardo di ser Piero da Vinci (1452-1519). Jego maleńki brązowy model, projekt pomnika, to jedyna praca rzeźbiarska artysty, jaka dotrwała do dziś. Nagi wojownik w hełmie i z tarczą na wspinającym się potężnym koniu bojowym to dowód poszukiwań niekonwencjonalnej formy dla tego typu przedstawień.

 EWA JAWORSKA

 Źródła ilustracji:

https://www.wikiart.org/en/pisanello

https://www.wikiart.org/en/piero-della-francesca

https://www.wikiart.org/en/paolo-uccello

https://en.wikipedia.org/wiki/Andrea_Mantegna

https://en.wikipedia.org/wiki/Titian

https://www.wikiart.org/en/donatello

https://www.wikiart.org/en/leonardo-da-vinci