Wasilij Kandinsky: Liryczny; 1911 r.

„O przedstawieniach konia w dziejach sztuki” – zapraszamy do lektury kolejnego odcinka autorstwa artystki rzeźbiarki i ikonopisarki EWY JAWORSKIEJ. (Poprzednie odcinki: https://hejnakon.pl/?cat=336).  Temat  na dziś:

GALOPEM PRZEZ XX WIEK – POCZĄTKI SZTUKI ABSTRAKCYJNEJ

Abstrakcjonizm to nurt sztuki awangardowej oznaczający „oderwany”, „ogólny”. Nurt skupiający się na formie, który otwiera nowy rozdział w historii sztuki. Forma według ówczesnych artystów ma być sposobem na ukazywanie emocjonalnego odczucia przedmiotu zamiast jego przedstawiania.

Ale sztuka „nieprzedstawiająca” nie jest odkryciem artystów XX wieku, a formą wypowiedzi plastycznej znaną od zarania dziejów. Na prehistorycznych malowidłach naskalnych, obok postaci zwierząt i ludzi, widzimy różnorodne symboliczne znaki. Występują one także jako ornamenty abstrakcyjne na przedmiotach użytkowych, naczyniach epoki neolitu i brązu. Opisują coś, ale tego nie ilustrują. Podobnie, jak pismo, które określa nam za pomocą liter – ciągów znaków – konkretne rzeczy, wcale ich nie przedstawiając. Tak też należy „czytać” sztukę abstrakcyjną. Przemawia ona sumą środków wyrazu a nie pojedynczych przedmiotów odzwierciedlanych na płótnie.

Abstrakcjonizm XX wieku w swej dojrzałej postaci wyklucza wszelkie formy znane z otaczającego nas świata. Ciekawostką jest jednak to, że na początku rozwoju tego nurtu znajdujemy interesujące przedstawienia konia. Na płótnach twórcy tego kierunku Wasilija Kandinskiego (1866-1944), rosyjskiego malarza i teoretyka sztuki, pojawia się on często. Czysta forma według tego artysty to ekspresja emocji a obraz ma być tego uzewnętrznieniem; niezależnym od natury. Artysta poszukiwał też związków malarstwa i muzyki, która silnie wpływała na jego twórczość.

Oto przykłady obrazów we wczesno-abstrakcyjnej odsłonie, gdzie brzmi jeszcze nuta inspiracji otaczającym światem natury. I tu znów pojawia się koń:

Wasilij Kandinsky: Konie; 1909 r. , Improwizacja 12 (z cyklu inspiracji muzyką); 1910

Zaskakujące jest czerpiące z tradycji i kanonów tak przecież negowanych przez awangardę, przedstawienie archetypu jeźdźca zwycięzcy – świętego Jerzego, którego Kandinsky umieścił w mocno odrealnionej przestrzeni.

Wasilij Kandinsky: Święty Jerzy i smok; 1915 r.

Inny wpływowy przedstawiciel abstrakcjonizmu  – Kazimierz Malewicz (1878-1935) – artysta znany z obrazu Czarny kwadrat na białym tle, również w swej twórczości przedstawiał wizerunki konia. Malował i rysował je we wczesnej fazie swych poszukiwań korzystając z doświadczeń ekspresjonizmu, fowizmu, kubizmu – prądów, które wpływały na większość twórców awangardy XX wieku.

Kazimierz Malewicz: Człowiek i koń; 1932 r., Człowiek, trumna i koń; 1933 r.

Abstrakcjonizm kończy pewien etap w historii sztuki skupiający się na odtwarzaniu
i przetwarzaniu w mniejszym lub większym stopniu tego, co rzeczywiste. Otworzy jednak drogę ukazywania na płótnie zupełnie nowej rzeczywistości. I całe szczęście dla KONIA, naszego bohatera, bo w surrealizmie będzie on miał olbrzymie pole do popisu, o czym w kolejnym odcinku.

EWA JAWORSKA

Źródła reprodukcji:

https://www.wikiart.org/en/wassily-kandinsky

https://www.wikiart.org/en/kazimir-malevich